Rewitalizacja Schodów Donikąd w Gorzowie – ambitny projekt miasta!

Na bazie koncepcji, jeszcze w tym roku powstanie program funkcjonalno – użytkowy, który pozwoli o ubieganie się o dofinansowanie rewitalizacji ze środków unijnych, potem wyłonienie wykonawcy inwestycji i jej realizację. Cały proces rewitalizacji powinien zamknąć się w 3 latach. Szczegóły wypracowanej przez konsorcjum 13 architektów prezentowali na konferencji architekci – Marta Bejnar Bejnarowicz, Katarzyna Gucałło oraz Marcin Żurowski

Poniżej szczegółowa informacja, przygotowana przez Martę Bejnar – Bejnarowicz, architekta miejskiego, dotycząca założeń koncepcji, zakresu merytorycznego zadania oraz składu konsorcjum architektów i konsultantów, zaangażowanych w jej przygotowanie koncepcji.

Przedstawiamy koncepcję rewitalizacji jednego z najważniejszych, wyłączonych z użytkowania od ponad 20 lat obszarów miejskich, o bardzo wysokim ładunku emocjonalnym, związanym z przynależnością i tożsamością społeczności miasta, o wysokich walorach architektonicznych i przestrzennych, będącego jednocześnie pomnikiem polskiej historii w poniemieckim mieście.

Inwestycja ma na celu dostosowanie do nowej funkcji społeczno-kulturowej jako zwieńczenie rewitalizacji Parku Siemiradzkiego oraz poprawę funkcjonalności, estetyki i bezpieczeństwa w centrum miasta, modernizację obiektów i przestrzeni, organizacji i spowolnienia ruchu kołowego w bezpośrednim sąsiedztwie, połączenie funkcjonalne z sąsiednimi terenami publicznymi i prywatnymi, wykonanie elementów błękitno-zielonej infrastruktury, dostosowanie do zmian klimatu, ochronę środowiska naturalnego, w tym ptaków i owadów, w miarę możliwości - pozyskanie energii dla obsługi terenu ze źródeł odnawialnych oraz umożliwienie korzystania z przestrzeni miejskiej osobom ze szczególnymi potrzebami.

Ze względu na perspektywę uzyskania dofinansowania ze środków zewnętrznych w 2024 roku rozpoczęto prace koncepcyjne nad zagospodarowaniem zbocza i połączeniem miasta z parkiem. Odstąpiono od kolejnego konkursu na rzecz pracy warsztatowej eksperckiego zespołu projektantów zrzeszonych w Stowarzyszeniu Architektów Polskich SARP oddział Gorzów Wielkopolski. Pod egidą Architekta Miasta zawiązał się zespół projektowy, który przyjął formę Konsorcjum. Zadaniem jego było opracowanie analiz oraz koncepcji projektowej terenu, która ma być załącznikiem do wniosku o dofinansowanie oraz do wytyczną do projektu realizacyjnego. Konsorcjum pracowało wspólnie nad koncepcją w trybie prac warsztatowych, regularnych spotkań, pracy własnej oraz w podzespołach i online.

Rozważano wszelkie możliwe sposoby zagospodarowania w oparciu o przeprowadzone wywiady, opinie, szkice, a przede wszystkim wcześniej wykonane prace dotyczące tego terenu. Kwestie sporne wypracowywano w trybie dyskusji, a ostatecznie w formie ankiety, głosowania, którego wyniki zostały przyjęte jako założenia do projektu.

W trybie prac powstało kilkanaście koncepcji, zakładających różne warianty. Zespół zdecydował się przedstawić włodarzom miasta dwa rozwiązania, które zakładały zachowanie oryginalnego wyglądu schodów - w jednym przypadku w 100%, w drugim z modyfikacją wprowadzającą mocno zaznaczone współczesne elementy.

Do dalszego opracowania wybrana została koncepcja, którą oparto na idei zachowania formy schodów jako społecznie ważnego elementu tożsamości i powojennej historii miasta, obiektu ikonicznego w swoim kształcie, z dołożeniem do oryginalnej struktury współczesnych elementów małej architektury i zagospodarowania terenu, a także uporządkowania i zmodernizowania placu i fontanny przed schodami.

ZAŁOŻENIA KONCEPCJI
Architekturę obiektu podzielono na strefy istniejące, czyli odtwarzane wg historycznego rysu oraz nowoprojektowane. Elementy schodów: stopnie, spoczniki, balustrady i konstrukcja żelbetowa wsporcza są zaprojektowane jako odtworzenie układu oryginalnych schodów z dostosowaniem ich do obowiązujących norm oraz warunków technicznych. Odtwarzane schody nawiązywać mają do oryginalnego materiału i kolorystyki. Stopnie będą miały grubość ok 10 cm, aby uzyskać przerwy między nimi w celu odprowadzenia wody do przestrzeni pod schodami oraz zapewnić minimalny dostęp światła słonecznego do roślin pod konstrukcją schodów.

Pozostałe elementy jako nowe dla tego terenu mają zostać wykonane w materiałów innych niż beton, który zarezerwowany jest dla architektury historycznych schodów, np. z cegły.  

Ażurowe delikatne balustrady mają stanowić element niedominujący w przestrzeni, a podkreślający architekturę schodów.  Na spocznikach zaprojektowano pergole i ażurowe altany, jako stelaże pod pnącza. Mury oporowe oraz murki dekoracyjne przewidziano klinkierowe, jako kontynuacja architektury obiektów ważnych dla Gorzowa i wpisanych w historię architektury, również występujących w bezpośrednim sąsiedztwie. Wzorowano się na elewacji budynku Łaźni, budynków modernistycznych, jak Miejski Ośrodek Sztuki czy schody na ul. Orląt Lwowskich, ale także w nawiązaniu do architektury współczesnej jak Bulwary, Liceum Plastyczne czy obiekty na terenie Stilonu. Klinkier jest materiałem, który wpisał się w krajobraz architektoniczny miasta. Jednocześnie współgra on z kolorystyką elementów betonowych i dobrze koresponduje z naturalną zielenią.

Zastosowano liczne elementy błękitno-zielonej infrastruktury, jak niecki bioretencyjne, infiltracyjne, ogrody deszczowe, zielone dachy i ściany, nawierzchnie przepuszczalne i półprzepuszczalne, podłoża strukturalne, tereny zielone, w celu zatrzymania wody opadowej w miejscu. Retencja spełnić ma także funkcję chroniącą przed niekontrolowanym spływem wód, uwodnieniem skarpy, podtopieniami i opadami nawalnymi.

U stóp schodów zaprojektowano wielofunkcyjny plac miejski z fontanną i nawierzchnią placu z modułów ze zmienną eko-fugą, której szerokość jest na tyle duża, że umożliwia naturalną wegetację roślin typu trawy, mchy czy rozchodniki. 

Fontanna zagłębiona w posadzce placu z możliwością przysiadania na krawędzi. 

Plac połączony funkcjonalnie z zielonym skwerem przylegającym do budynku Łaźni wyniesionym przejściem dla pieszych i woonerfem

Ekspozycja ściany szczytowej kamienicy przy ul. Drzymały 40 powinna zostać opracowana odrębnie, z uszanowaniem i nawiązując do powstałej przestrzeni, z poszanowaniem jej historii oraz historii architektury miasta, wg konkursu artystycznego. Zespół założył, że powinna się tam znaleźć instalacja artystyczna zawierająca w sobie elementy naturalnej zieleni, roślinności pnącej, malatury oraz elementy przestrzenne, nawiązujące do historii i architektury miasta, w tym np. twórczości gorzowskiego architekta Mieczysława Rzeszewskiego.

Elementem uzupełniającym zagospodarowanie wzgórza ma być kolejka - pochyła winda pasażerska zaprojektowana do pokonywania wysokości i zapewniająca dostęp dla osób ze szczególnymi potrzebami na poziomy tarasów schodów. Winda przede wszystkim zapewnia dostępność dla osób niepełnosprawnych, w tym na wózkach inwalidzkich, z ograniczoną mobilnością jak osoby starsze, kobiety w ciąży i rodziny z wózkami dziecięcymi. Ponadto stanowić ma atrakcję turystyczną i urozmaicenie terenu.

Teren będzie wyposażony w nowoczesne, ciekawe, interaktywne meble miejskie oraz małą architekturę. Przewiduje się huśtawki parkowe, leżaki, ławki, również z ładowarkami oraz elementy przyjazne środowisku naturalnemu, owadom i ptakom, jak habitaty czy poidełka dla zwierząt.

Na terenie planowana jest również minimum dwustanowiskowa, dostosowana dla niepełnosprawnych toaleta publiczna, umiejscowiona pod spocznikiem, w skarpie.

Zieleń niska, średnia i wysoka, o odpowiedniej dla całościowej kompozycji terenu wysokości, ma stanowić dominujący element zagospodarowania terenu Schodów.

Słupy i inne elementy pionowe planuje się obsadzić pnączami.

Duże grupy roślin powinny być poprowadzone w naturalistyczny sposób nawiązujący do zieleni w Parku Siemiradzkiego. Projektuje się gatunki i odmiany odpowiednie dla trudnych miejskich warunków i bardzo trudnego ukształtowania terenu (prace nasadzeniowe, pielęgnacja, pielenie, podlewanie). Zaplanowano rośliny nie mające dużych potrzeb wilgotności podłoża. Zadarnienie skarpy i jej stabilizacja poprzez rozrost korzeni roślin nastąpi po ok 3-5 latach. Przewiduje się rośliny typu rdestówka, bluszcz, wiciokrzew, winobluszcz, glicynia, irga, ognik, róża, hortensja pnąca, śnieguliczka, rokitnik, tamaryszek, bez, tawuła, trzmielina, dereń, oliwnik, klon polny 'elsrijk', lipa srebrzysta

SZCZEGÓŁOWY ZAKRES MERYTORYCZNY ZADANIA
Schody
    wykonanie nowych schodów wg projektu opracowanego na podstawie koncepcji,
    wykonanie systemu odprowadzenia wody deszczowej wraz z ukierunkowanymi strumieniami,
    wykonanie elementów infrastruktury technicznej,
    wykonane murów oporowych na granicy z działkami sąsiednimi, na terenie inwestycji,
    wykonanie tarasów pomiędzy konstrukcją schodów i w terenie,
    budowa toalety publicznej pod schodami (spocznikiem),
    ukształtowanie geometrii skarpy wynikającej z lokalizacji schodów,
    nasadzenia zieleni odpowiedniej do kompozycji skarpy, z uwzględnieniem zieleni wysokiej, średniej i niskiej, a także zieleni pnącej (trejaże, słupy konstrukcyjne pod schodami, itp.
    montaż elementów małej architektury (altany, pawilony, pergole stalowe lub aluminiowe, meble miejskie, tablice informacyjne i kierunkowe oraz dla osób ze szczególnymi potrzebami),
    budowa pawilonu widokowego na szczycie schodów z infrastrukturą umożliwiająca lokalizację w sąsiedztwie mobilnego obiektu gastronomicznego.

Kolejne zmiany w gorzowskiej Radzie Miasta. Do klubu radnych Platformy Obywatelskiej dołączyli Maria Szupiluk oraz Cezary Żołyński. Jeszcze nie dawno byli oni w klubie prezydenckim Gorzów Plus, ale postanowili zmienić swoje barwy klubowe po zamieszaniu związanym z odwołaniem dyrektorki Miejskiego Centrum Kultury. Po tych zmianach klub Platformy Obywatelskiej liczy 15 radnych, Prawa i Sprawiedliwości5, a prezydencki klub Gorzów Plus 4. Radną niezależną jest Agnieszka Cierach.

Plac przed schodami
    przebudowa istniejących sieci i przyłączy, usunięcie kolizji,
    budowa fontanny z elementami zasilającymi,
    budowa infrastruktury technicznej,
    wykonanie nawierzchni placu,
    montaż elementów małej architektury (meble miejskie, tablice informacyjne i kierunkowe oraz dla osób ze szczególnymi potrzebami),
    nasadzenia zieleni wysokiej i niskiej.

Kolejka/winda ukośna
    Zapewnienie dostępności dla osób ze szczególnymi potrzebami, osób z wózkami dziecięcymi i niepełnosprawnych,
    połączenie placu przed schodami z punktem widokowym na szczycie schodów kolejką lub windą skośną.
 
Oświetlenie
    zastosować rozwiązania oświetlenia podkreślającego geometrię schodów i spoczników z ewentualną zmianą barwy czy natężenia iluminacji,
    oświetlenie zieleni,
    linie świetlne na posadzkach wraz z utworzeniem śladu po wyburzonych niegdyś kamienicach wzdłuż ul. Drzymały,
    oświetlenie miejsc pod i nad schodami,
    przeanalizować i zaproponować wprowadzenie elementów fotowoltaiki z magazynem energii – w miarę potrzeb i technicznej możliwości.
 
Elementy infrastruktury
    monitoring wpięty do miejskiego systemu,
    nawadnianie zieleni,
    instalacje elektryczne zasilania lekkich mobilnych pawilonów gastronomicznych tupu food truck i dla eventów kulturalnych na terenie,
    stojaki rowerowe z ładowarką, ławki z ładowarką,
    instalacje wody i kanalizacji do toalet i dla foodtrucków,
    dwustronny totem-citylight led z informacją o wydarzeniach kulturalnych w mieście,
    teren dostosować do potrzeb osób ze specjalnymi potrzebami, w tym niedowidzących, głuchych, z niepełnosprawnościami, starszych i dzieci (oznakowanie w posadzkach, wygodne poręcze, opisy w alfabecie Braille’a),
    na schodach wykonać podjazdy dla wózków i rowerów,
    wykorzystać ukształtowanie terenu w celu zapewnienia alternatywnego dostępu ścieżkami do wybranych miejsc rekreacji na schodach,
    założyć połączenie kompozycyjne schodów i placu ze skwerem przed budynkiem Łaźni, przystankiem autobusowym na ul. Jagiełły lub jeszcze dalej z plantami przy Murach Obronnych,
    wykonać zestawienie ewentualnych modyfikacji zieleni wraz z uzyskaniem wymaganych zgód,
    rozważyć użycie materiałów rozbiórkowych podlegających wymianie, w formie pasów z całych stopni lub pociętych w kostkę lub jako kruszywo – zgodnie z założeniami NEB (Nowy Europejski Bauhaus).
 
Wytyczne do projektu i planowanych prac
    rozwiązać punkty styku z planowaną zabudową mieszkaniową działki sąsiedniej prywatnej z założeniem komplementarności obiektów (na parterze lokal gastronomiczny z wyjściem na plac przed schodami),
    wprowadzić elementów błękitno-zielonej infrastruktury na terenie objętym opracowaniem (zbiorniki retencyjne, muldy chłonne, doły chłonne, ogrody deszczowe, zbiorniki retencyjne (pod placem, w skarpie),
    główne szerokie (ponad 6m) biegi schodów zaaranżować jako rozdzielone gazonami i elementami małej architektury, aby uniknąć w miarę możliwości stosowania balustrad pośrednich,
    zastosować kompleksowe rozwiązanie architektury placu wraz z nawierzchnią z płyt np. heksagonalnych ze zróżnicowaną, biologicznie czynną bio-spoiną, wg uzgodnienia z zamawiającym,
    przy kompozycji założenia wprowadzić maksymalną ilość zieleni - donice na schodach, zieleńce, nasadzenia komponowane na skarpach i tarasach - cały teren (z wyjątkiem ciągów pieszych terenowych) planowany jest jako zielony,
    odtworzyć "ślad" dawnej pierzei ulicy Drzymały, w postaci zieleni, szpaleru drzew rysunku posadzki, iluminacji / oświetlenia,
    ciągi piesze i ścieżko-pochylnie terenowe zaprojektować i wykonać jako przepuszczalne,
    toaletę publiczną pod spocznikiem wykonać jako min. 2-stanowiskową dostosowaną dla osób niepełnosprawnych).

Dziękujemy, że jesteś z nami!